Jack Ma đã trở lại, nhưng nhà sáng lập Alibaba dường như không còn mạnh miệng như trước.

Thật khó có thể tưởng tượng nếu tỷ phú Jeff Bezos – CEO của Amazon và là người đàn ông giàu nhất thế giới – không xuất hiện trước công chúng trong gần ba tháng. Nhưng điều đó đã xảy ra với đối thủ cạnh tranh gay gắt của Amazon, ông chủ của gã khổng lồ thương mại điện tử Alibaba – Jack Ma – đã không hề xuất hiện trước công chúng kể từ tháng 10 năm ngoái, ngoại trừ trên một đoạn video ngắn ngủi.

Vượt quá lằn ranh

Vào cuối tháng 10/2020, trong bài phát biểu tại một diễn đàn tài chính ở Thượng Hải, ông Ma đã chỉ trích các cơ quan giám sát tài chính của Trung Quốc khi nói rằng “ngành tài chính của Trung Quốc về cơ bản không có hệ thống” và các ngân hàng Trung Quốc hoạt động như “tiệm cầm đồ”.

Vài ngày sau bài phát biểu đó, các cơ quan quản lý Trung Quốc đã triệu tập gấp ông Ma và các giám đốc điều hành của Ant Group, sau đó đột ngột đình chỉ thương vụ IPO của Ant Group trên sàn chứng khoán Thượng Hải và Hồng Kông.

Ant Group là nhà cung cấp dịch vụ thanh toán lớn nhất Trung Quốc và thương vụ IPO trị giá 35 tỷ USD của Ant Group lúc đó được đánh giá là lớn nhất thế giới.

Cuối tháng 12/2020 vừa qua, Alibaba cũng đã xác nhận, tập đoàn đang bị Cục Quản lý Nhà nước về Quy chế Thị trường điều tra theo luật chống độc quyền.

Alibaba hiện có hơn 100.000 nhân viên, hiện đang mở rộng hoạt động sang các lĩnh vực như dịch vụ tài chính, điện toán đám mây và trí tuệ nhân tạo. Tập đoàn này hiện được định giá 460 tỷ USD.

Ông Ma xuất hiện trong đoạn video ngắn sau gần 3 tháng “mất tích”. (Ảnh từ video)

Alibaba vẫn là một tập đoàn lớn của Trung Quốc, nhưng Jack Ma không còn vị thế như trước kia. Nhà sáng lập Alibaba dường như đã đùa với lửa khi thách thức chính quyền Trung Quốc.

“Tôi không hiểu ông ấy đang nghĩ gì. Những phát biểu của ông ấy không được coi là mang tính xây dựng trong hệ thống của Trung Quốc”, Bill Bishop, nhà báo chuyên về thời sự Trung Quốc chia sẻ.

Ông Richard McGregor, một thành viên cấp cao từ Viện Lowy cho rằng, trường hợp của Jack Ma rất quan trọng cả về mặt thương mại lẫn chính trị.

“Trong thời gian qua, Jack Ma có rất nhiều kẻ thù trong nhiều lĩnh vực kinh tế khác nhau. Các ngân hàng quốc doanh Trung Quốc trước đó đã phàn nàn rất nhiều về ông, bởi Ant Group của ông có thể sẽ chiếm mảng kinh doanh của họ” – ông McGregor nói.

Tiến sĩ Pichamon Yeophantong – một nhà khoa học về chính trị và là chuyên gia về Trung Quốc tại UNSW Canberra – nói rằng, ngay cả các doanh nhân hàng đầu Trung Quốc cũng có thể phải đối mặt với những rủi ro khi phê bình chính sách của chính phủ.

Theo bà, ông Ma sử dụng ngôn ngữ phù hợp khi phát biểu và tập trung vào các dự án phục hồi nông thôn, phù hợp với các ưu tiên trong chính sách của ông Tập – cho thấy ông đang chịu áp lực và giám sát.

Tuy nhiên, ông Ma không phải là doanh nhân nổi tiếng Trung Quốc đầu tiên đột nhiên “mất tích”.

Năm ngoái, ông trùm bất động sản Nhậm Chí Cường cũng được cho là đã biến mất sau khi chỉ trích về cách xử lý cuộc khủng hoảng Covid-19 ở Trung Quốc. Ông này sau đó đã bị kết án 18 năm tù vì tội tham nhũng, hối lộ, biển thủ công quỹ và lạm dụng chức quyền.

Người nhanh nhạy sẽ biết cần phải cẩn thận

Ông Bishop tin rằng thực sự có những vi phạm về độc quyền và điều kiện làm việc của nhân viên Alibaba, cũng như các rủi ro trong hoạt động của Ant Group, dẫn tới những cuộc điều tra. Tuy nhiên, chuyên gia này cho rằng gốc rễ của sự việc vẫn là bài phát biểu của Jack Ma.

Một bài phát biểu thẳng thừng của ông đã khiến vị trí của Jack Ma lung lay. (Ảnh: ABC News)

“Về cơ bản, Jack Ma đã làm xấu mặt lãnh đạo Trung Quốc. Đó là lý do vì sao đợt IPO của Ant Group bị hoãn sau đó. Nếu các nhà chức trách đã không chấp nhận từ đầu, vậy tại sao họ lại đồng thuận để Ant Group tiến hành đợt IPO? Rõ ràng bài phát biểu của Jack Ma là nguyên nhân dẫn đến vụ việc này”, ông Bishop chia sẻ.

“Jack Ma là ví dụ nổi tiếng nhất cho việc hình ảnh cá nhân đã vượt quá sự kiểm soát của những nhà lãnh đạo. Nếu các doanh nhân cứ im lặng, họ có thể phát triển. Ngược lại, họ sẽ chịu cảnh trừng phạt tương tự như những gì mà Jack Ma đang trải qua”, ông George Magnus nhận định.

Trong 3 tháng vừa qua, có rất nhiều lời đồn đoán về sự mất tích bí ẩn của Jack Ma. Việc Jack Ma xuất hiện trở lại giúp giá trị cổ phiếu của Alibaba tăng 8,5%. Tuy nhiên, sự trở lại này chưa thể làm sáng tỏ mọi vấn đề. Các chuyên gia về Trung Quốc cho rằng vị tỷ phú 56 tuổi chưa chắc đã được thoải mái trong thời gian tới.

“Vị thế của ông ta bây giờ gần giống với Bill Gates. Thành thật mà nói, nếu những lãnh đạo Trung Quốc vẫn không thoải mái với ảnh hưởng của Jack Ma, họ sẽ không e ngại bắt ông ta im lặng hơn”, ông Magnus nhận định.

“Những doanh nhân nhanh nhạy sẽ nhận ra rằng họ cần phải cẩn thận hơn”, ông Bishop chia sẻ.