Các nhà lãnh đạo từ quốc hội Mỹ và Nhà Trắng đang cố gắng đạt được một thỏa thuận nâng trần nợ công khi chỉ còn vài tuần nữa Bộ Tài chính sẽ hết biện pháp để ngăn chặn tình trạng vỡ nợ chưa từng có của Chính phủ Mỹ.
Nếu họ thất bại và chính phủ nước này không thể thanh toán các khoản nợ đến hạn, các nhà kinh tế và chuyên gia tài chính dự đoán sẽ có sự hỗn loạn. “Nó có thể lan truyền và phá hủy toàn bộ hệ thống tài chính, cuối cùng sẽ phá hủy nền kinh tế”, Mark Zandi, Kinh tế trưởng của Moody’s nhận định.
Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen cho biết cơ quan này chỉ có thể duy trì cho đến ngày 1/6, trước khi chính phủ hết tiền. Thời hạn cụ thể – được gọi là “X-date” – phụ thuộc vào tình hình thu – chi ngân sách thực tế, có thể dao động vài tuần.
Các tác động của vỡ nợ có thể phức tạp. Sự tương tác giữa giá trị nhà sụt giảm, lãi suất tăng và hệ thống tài chính toàn cầu bất ổn là rất khó tính toán. Một số ước tính cho thấy hơn 8 triệu việc làm có thể bị xóa sổ. Lãi suất vay thế chấp khả năng tăng hơn 20% và nền kinh tế sẽ co lại như hồi suy thoái 2008. Dưới đây là 7 viễn cảnh mà các chuyên gia lo lắng nhất.
Chứng khoán lao dốc
Đến nay, thị trường tài chính vẫn chưa biến động nhiều với tình hình bế tắc trần nợ công. Chi phí phòng ngừa rủi ro vỡ nợ của chính phủ Mỹ đã tăng lên, phản ánh sự nghi ngờ về khả năng trả nợ. Nhưng những chấn động đó không đáng chú ý đối với hầu hết hộ gia đình.
Điều đó sẽ thay đổi khi chính phủ càng tiến gần đến tình trạng vỡ nợ. Các chuyên gia cho biết cú sốc vỡ nợ sẽ lan rộng khắp hệ thống tài chính – cổ phiếu, trái phiếu, quỹ tương hỗ, các công cụ phái sinh – trước khi lan ra toàn bộ nền kinh tế.
Phố Wall có lẽ sẽ là nạn nhân đầu tiên. Giá cổ phiếu sẽ giảm mạnh do dự đoán về suy thoái kinh tế rộng hơn, khi lãi suất tăng và các nhà đầu tư rút tiền ra khỏi thị trường để duy trì khả năng tiếp cận tiền mặt ngắn hạn của họ. Ngành ngân hàng có thể thắt chặt cho vay hơn nữa.
Thị trường chứng khoán Mỹ từng đỏ lửa vào lần cuối cùng Mỹ bên bờ vực vỡ nợ. Năm 2011, khi chỉ còn chưa đầy một tuần đến X-date, các chỉ số chính giảm 20%. Lần này, Moody’s Analytics ước tính giá cổ phiếu có thể giảm khoảng 20%, xóa sạch 10.000 tỷ USD tài sản hộ gia đình và tàn phá tài khoản hưu trí của hàng triệu người Mỹ. Nhà Trắng nói mức suy giảm còn có thể lên tới gần 45%. Thị trường trái phiếu trị giá 46.000 tỷ USD cũng sẽ rung chuyển, khi giá trị của trái phiếu kho bạc hiện tại sụp đổ do lợi suất trái phiếu mới cao hơn.
Suy thoái đột ngột
Nếu bế tắc vẫn tiếp diễn, tác động sẽ nhanh chóng lan rộng từ thị trường tài chính sang nền kinh tế rộng lớn hơn. Sự sụt giảm của cải hộ gia đình trên toàn quốc – do bán tháo cổ phiếu – sẽ làm giảm sức chi tiêu, gây tổn hại cho doanh nghiệp.
Và lãi suất tăng đột biến sẽ khiến việc vay vốn hoặc bắt đầu kinh doanh nhỏ trở nên khó khăn hơn. Thị trường nhà đất vốn đã nguội lạnh sẽ sụp đổ. Báo cáo của Zillow dự đoán vỡ nợ sẽ đẩy lãi suất vay thế chấp lên trên 8% và doanh số bán nhà giảm 23%. Xây dựng và các lĩnh vực khác sẽ liên lụy.
Tác động mạnh mẽ nhất có thể là việc tạm dừng các khoản thanh toán liên bang thường xuyên cho hàng chục triệu gia đình Mỹ, bao gồm cả những người cao tuổi nhận bảo hiểm y tế – Medicare, An sinh xã hội và những người dựa vào phiếu thực phẩm.
Chính phủ liên bang dự kiến chi khoảng 6.000 tỷ USD trong năm nay, tương đương khoảng 16 tỷ USD mỗi ngày cho những khoản an sinh xã hội đó. Tất nhiên, không phải tất cả số tiền đều đến trực tiếp với các hộ gia đình, nhưng đó là một số tiền khổng lồ sẽ biến mất khỏi nền kinh tế chỉ sau một đêm.
Bộ Tài chính cho biết vụ bế tắc trần nợ công năm 2011 đã gây sụt giảm 2.400 tỷ USD trong tổng tài sản hộ gia đình. Hội đồng Cố vấn Kinh tế của Nhà Trắng cho biết cả nền kinh tế có thể suy thoái tới 6%, tương tự khủng hoảng năm 2008.
Chính phủ Mỹ đóng cửa
Chính phủ Mỹ có quy trình đóng cửa khi quốc hội không thông qua ngân sách mới. Các cơ quan có chi tiêu chưa được phê duyệt sẽ cho người lao động nghỉ phép. Một số nhân viên “thiết yếu” sẽ tiếp tục làm việc mà không được trả lương. Đã có ba lần đóng cửa kéo dài ít nhất một ngày trong thập kỷ qua.
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng việc đóng cửa vì vỡ nợ có thể không giống vậy, chưa có tiền lệ. Văn phòng Quản lý và Ngân sách của Nhà Trắng chưa phổ biến các hướng dẫn về việc đóng cửa liên quan đến vỡ nợ, điều mà một số nhà phân tích cho rằng sẽ rất khó khăn.
Chính phủ liên bang là nhà tuyển dụng lớn nhất cả nước, với khoảng 4,2 triệu nhân viên toàn thời gian. Hiệp hội Nhân viên Chính phủ Quốc gia, đại diện cho gần 75.000 nhân viên liên bang, đã đệ đơn kiện về tính hợp hiến của cơ chế trần nợ công với lý do mang lại rủi ro tiền ẩn với các viên chức.
Các chương trình an sinh xã hội chậm trễ
Hơn 60 triệu người Mỹ nhận trợ cấp “An Sinh Xã Hội” hàng tháng, chủ yếu là người cao tuổi. Số tương tự phụ thuộc vào “Medicare” để có bảo hiểm sức khỏe.
Một số đảng viên Cộng hòa cho rằng chính phủ vẫn có thể tiếp tục chi cho các khoản này ngay cả khi không vay thêm, bằng cách chuyển hướng chi tiêu nguồn thu thuế sắp tới. Nhưng các chuyên gia ngân sách nghi ngờ khả năng chi trả trợ cấp đúng hạn của Bộ Tài chính nếu vỡ nợ kéo dài hàng tuần hoặc hàng tháng.
Nếu chính phủ vẫn tiếp tục chi tiêu an sinh xã hội bằng nguồn thu thuế sắp có, khả năng họ phải lựa chọn giữa việc này với việc trả nợ. Nhưng việc trễ hạn thanh toán lãi vay có thể làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng tài chính.
Chi phí đi vay của Mỹ tăng cao
Chính phủ Mỹ có thể vay với lãi suất thấp vì không ai nghĩ nền kinh tế số một thế giới sẽ trễ hạn trả nợ. Sự an toàn của trái phiếu chính phủ Mỹ đã khiến nó thành một nền tảng thiết yếu trong hệ thống tài chính thế giới.
Đóng vai trò dự trữ cho mọi thứ, từ ngân hàng trung ương của các quốc gia nước ngoài đến các quỹ thị trường tiền tệ, trái phiếu kho bạc Mỹ được công nhận rộng rãi là một trong những khoản đầu tư an toàn và thanh khoản nhất, được hỗ trợ bởi niềm tin vào chính phủ Mỹ.
Nếu vỡ nợ, chi phí đi vay rẻ mà Mỹ được hưởng trong nhiều thập kỷ có thể chấm dứt, theo các nhà kinh tế. Một ước tính của Viện Brookings cho rằng vỡ nợ có thể làm tăng chi phí đi vay của liên bang thêm 750 tỷ USD trong thập kỷ tới.
Kinh tế toàn cầu vạ lây
Nhiều quốc gia bảo vệ tài chính của họ bằng cách mua lượng lớn trái phiếu chính phủ Mỹ, với niềm tin là một trong những tài sản an toàn nhất trên thế giới. Nhưng vỡ nợ có thể làm giảm giá trị của những trái phiếu đó, làm tổn hại đến dự trữ của nhiều quốc gia.
Các nhà kinh tế lo ngại rằng điều đó sẽ làm các nước vốn chìm trong nợ nần – như Sri Lanka và Pakistan, càng thêm rối ren. Việc Cục dự trữ Liên bang – Fed tăng lãi suất trong năm qua để chống lạm phát đã làm xói mòn giá trị trái phiếu kho bạc Mỹ mà nhiều quốc gia nắm giữ. Và theo Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, hơn một nửa dự trữ ngoại tệ của thế giới được giữ bằng USD – gần gấp ba lần so với bất kỳ loại tiền tệ nào khác.
USD và uy tín của Mỹ giảm
Các chuyên gia tài chính đã theo dõi một số dấu hiệu ban đầu cho thấy nền kinh tế thế giới đang bắt đầu giảm sự phụ thuộc vào USD. Vài quốc gia như Brazil và Malaysia đang kêu gọi giao dịch thường xuyên hơn bằng các loại tiền tệ khác. 60% các giao dịch ngoại tệ vẫn diễn ra bằng USD, nhưng việc Mỹ không trả được nợ – có thể khiến giá trị của đồng bạc xanh lao dốc – và làm thay đổi điều đó.
“Điều này có nguy cơ làm suy yếu vai trò lãnh đạo kinh tế toàn cầu của Mỹ và đặt ra câu hỏi về khả năng bảo vệ lợi ích an ninh quốc gia của chúng ta”, bà Janet Yellen nói về kịch bản vỡ nợ vào tuần trước.
Các chuyên gia cho rằng việc vỡ nợ cũng có thể làm tổn hại đến vị thế của Mỹ trên trường thế giới, do đó là kết quả của rối loạn chính trị nội bộ đất nước. Uy tín của Nhà Trắng một phần gắn liền với khả năng ứng phó với khủng hoảng. Việc vỡ nợ sẽ gây nghi ngờ về khả năng của Chính phủ Mỹ trong việc ứng phó với tình huống khẩn cấp lẫn năng lực thực hiện một trong những chức năng cơ bản nhất – thanh toán các hóa đơn chi tiêu.
Nếu Mỹ không thể làm được điều đó, người dân và các nhà lãnh đạo quốc gia khác có thể tự hỏi còn điều gì nữa mà Nhà Trắng không thể quản lý được. Trường hợp vỡ nợ sẽ làm xói mòn niềm tin toàn cầu vào hệ thống chính trị của Mỹ, bởi vì một phần vị thế của nước này dựa trên niềm tin quốc tế rằng hệ thống chính trị Mỹ về cơ bản hoạt động hiệu quả. “Và nếu vỡ nợ sẽ cho thấy không phải vậy”, Daniel Bergstresser, Phó giáo sư tài chính tại Trường Kinh doanh Quốc tế của Đại học Brandeis nói.
Nguồn: VnExpress
15/5/2023
