Từ những cửa sổ rộng của văn phòng trên tầng bốn, Lisa Su có thể bao quát toàn bộ khuôn viên văn phòng và quan sát trung tâm nghiên cứu tại Austin của Advanced Micro Devices, nơi con chip mới của hãng đang được thử nghiệm.
Bà Lisa Su, CEO AMD
Đó là vào mùa xuân năm 2016, Su đang hướng cặp mắt của mình về một phía, mặc kệ những tin nhắn và cuộc gọi từ nhân viên làm việc tại đó liên tục gửi tới cho bà. Bà đang chờ đợi thông tin về Zeppelin.
Zeppelin là tên mã của vi xử lý mới nhất của AMD , một con chip cao cấp được thiết kế cho cả máy tính cá nhân và doanh nghiệp. Thành bại của AMD phụ thuộc hoàn toàn vào Zeppelin.
Su, một Tiến sĩ kỹ thuật vi xử lý, nhậm chức CEO vào năm 2014, một thời điểm đen tối của AMD khi tình hình kinh doanh ảm đạm, doanh số sụt giảm nghiêm trọng. Zeppelin là sản phẩm đầu tiên trong nỗ lực nhằm khôi phục lại AMD của Su. Với những con chip được thiết kế lại hoàn toàn, Su hy vọng có thể thu hút những người dùng có nhu cầu cao, từ game thủ chuyên nghiệp tới các công ty công nghệ vận hành trí tuệ nhân tạo và các chương trình machine learning.
Nếu những sản phẩm mới chiếm lĩnh được thị trường, AMD sẽ có cơ hội đảo ngược tình trạng thua lỗ kéo dài nhiều năm và thậm chí thoát khỏi cái bóng của các đối thủ như Intel và Nvidia.
Nhưng Su không thể lường trước được những khó khăn mà bà sẽ phải đối mặt khi Zeppelin được thử nghiệm ở Austin.
Bà Lisa Su, CEO AMD
Ngay khi nhận con chip Zeppelin đầu tiên mang tên Ryzen, Louis Castro – người phụ trách giai đoạn thử nghiệm – đã tập hợp một nhóm gồm 80 kỹ sư để bắt đầu quá trình test. Nhưng đêm trước khi quá trình thử nghiệm bắt đầu, tháng 4/2016, người đứng đầu đội ngũ thiết kế đã gọi cho Castro. Cuộc gọi này chẳng có gì vui vẻ bởi nó thông báo rằng Ryzen chứa một lỗ hổng khiến máy tính không thể khởi động. Nếu vấn đề này không được khắc phục nhanh chóng, con chip có thể bị hoãn ra mắt trong nhiều tuần hoặc thậm chí hàng tháng. Vấn đề càng trở nên phức tạp khi lúc đó Su đang đi công tác tại Ấn Độ, cách Austin 12.800 km và lệch 10 múi giờ.
“Chắc hẳn bạn chưa bao giờ trở thành một phần của dự án lớn như thế trong sự nghiệp của mình”, Castro nhớ lại. “Tôi đã ngồi phịch xuống và tự hỏi bản thân: “Ôi chúa ơi, mình nên làm gì bây giờ!””.
Lee Rusk, kỹ sư phụ trách phát triển Zeppelin, đã ngay lập tức gọi tới các nhà máy sản xuất chip cho AMD và yêu cầu họ ngừng sản xuất Ryzen ngay lập tức. Giám đốc công nghệ Mark Papermaster là người đứng ra nhận trách nhiệm gọi điện thông báo cho CEO về tin xấu này. Cuộc gọi cực kỳ khẩn cấp nhưng nữ CEO không hề hoảng sợ. Phản ứng đầu tiên của Su là ra quyết định: Không được trì hoãn quá trình thử nghiệm.
Toàn bộ nhân viên AMD mau chóng chuyển sang chế độ mà Su gọi là “Apollo 13″. Bốn nhóm kỹ sư khác nhau đã hợp sức để tìm ra giải pháp nhằm xác định lỗ hổng trong con chip nguyên mẫu giúp cho quá trình thử nghiệm được diễn ra ngay lập tức. Sau khi trở lại Austin, Su đã tới thẳng trung tâm nghiên cứu, động viên các kỹ sư và nhắc nhở họ rằng “thất bại không phải là một sự lựa chọn”.
Các con chip silicon bên trong máy tính và smartphone ngày nay cực kỳ phức tạp. Con chip Ryzen với kích thước chỉ tương đương một đồng xu nhưng lại chứa năm tỷ bóng bán dẫn đặt trên hơn 100 lớp khác nhau. Lỗ hổng mà nhóm của Castro phát hiện ra đã ảnh hưởng tới ít nhất một phần vạn số mạch điện.
Nếu lỗ hổng này nằm sâu bên trong chip, ở những lớp thấp nhất, quá trình khắc phục sẽ cực kỳ vất vả và tốn thời gian. Tuy nhiên, AMD đã gặp may. Hóa ra vấn đề này có thể được khắc phục ngay trên khuôn đúc trong vòng một tháng. Và nhóm của Castro đã tìm ra cách để khắc phục lỗ hổng trên bản mẫu và tiến hành thử nghiệm mà không phải chờ tới một tháng.
Thật khó để diễn tả AMD cần chiến thắng trong thương vụ này và cần nhanh chóng ra mắt Ryzen như thế nào. Chiến lược xây dựng những con chip cơ bản, tung ra những nâng cấp khiêm tốn một hoặc hai năm và cạnh tranh bằng mức giá thấp mà AMD dựa vào trong thập kỷ vừa qua đã sụp đổ.
Giữa năm 2007 và năm 2016, thị phần của AMD trên thị trường chip PC giảm từ 23% xuống dưới 10%, theo IDC. Trong thị trường chip dành cho máy chủ, thị phần của hãng này chỉ còn dưới 1%. Đồng thời, thị trường PC nói chung đã sụp đổ nhanh hơn tất cả mọi nhận định của các chuyên gia, làm mất đi nền tảng cho một cuộc cách mạng di động gần như đã bỏ xa AMD. Trong vòng 5 năm, AMD liên tục thua lỗ, doanh thu năm 2015 chỉ đạt dưới 4 tỷ USD, giảm 39% so với đỉnh cao vào năm 2011.
Tin xấu cho AMD có thể cũng là mất mát với Silicon Valley. Công ty này chưa bao giờ tiến gần tới vị trí số 1 trong cuộc đua bán dẫn nhưng không thể phủ nhận những sáng tạo của AMD. Họ là hãng đầu tiên phá vỡ rào cản tốc độ một gigahertz, hãng chip đầu tiên đưa hai lõi xử lý vào một con chip cho PC…
Và trong vai trò đó, AMD giữ được mức giá thấp và những ý tưởng tiếp theo cho vô số doanh nghiệp đang phụ thuộc vào sức mạnh xử lý. “Cạnh tranh thúc đẩy sự đổi mới trong mọi thị trường mà tôi từng biết”, Meg Whitman, nữ CEO của HP, chia sẻ. “Một hệ sinh thái rộng lớn trong thị trường chip là điều tốt đẹp cho ngành công nghiệp này nói chung”.
Hiện tại, nhờ công sức của Su, AMD tránh được thảm họa diệt vong. Chiến lược thiết kế lại triệt để các mẫu chip của bà giúp AMD vượt qua Intel và Nvidia trên thị trường vi xử lý cho các mẫu máy tính tốc độ cao, các con chip có thể thực hiện đồng thời nhiều phép toán hơn và tăng tốc truy cập vào dữ liệu ở các phần khác trên máy tính của người dùng.
Thị phần và giá cổ phiếu của AMD so với Intel trong 10 năm qua
Đồng thời, Su bắt đầu chuyển hướng AMD từ phụ thuộc vào PC sang các thương vụ cung cấp chip cho ba hãng sản xuất máy chơi game hàng đầu: Microsoft, Sony và Nintendo. Bà cũng giúp AMD có thêm thu nhập bằng cách cấp quyền sử dụng thiết kế chip sever cho một đối tác Trung Quốc. Để hoàn thành những công việc này, Su đã vận dụng kinh nghiệm nhiều năm làm kỹ sư, các mối quan hệ mà bà tạo dựng trong hơn một thập kỷ làm việc tại IBM và nhân tài về thiết kế mà bà thu hút được từ Apple.
Những con chip Ryzen đầu tiên được lên kệ vào tháng Ba và nhận được đánh giá tích cực. Tốc độ của những con chip này thậm chí còn vượt qua tuyên bố nhanh hơn 40% so với thế hệ trước của AMD. Chúng cũng có hiệu suất tương đương những con chip của Intel nhưng mức giá chỉ bằng một nửa. Một chip Ryzen 7 1800X cao cấp nhất cho máy tính để bàn được bán với giá 499 USD trong khi chip Core i7-6900K của Intel có giá tới 1.089 USD. Các nhà đầu tư cũng phấn khích: cổ phiếu của AMD, vốn ngụp lặn dưới mức 2 USD trong đầu năm 2016, hiện được giao dịch ở mức 12 USD.
Mùa hè này, AMD sẽ ra mắt thêm những mẫu chip mới: Kế tiếp sẽ là chip dành cho máy chủ mang tên Epyc, phá vỡ thế độc quyền của Intel trong danh mục này. Sau đó và Vega, một chip đồ họa (GPU). GPU không chỉ trở nên quan trọng cho game thủ mà còn là cách tốt nhất để chạy các tác vụ trí tuệ nhân tạo và machine learning, thứ cung cấp “nhiên liệu” cho các trợ lý ảo như Siri và Alexa và thường được sử dụng bởi các gã khổng lồ như GE nhằm phân tích các luồng big data.
Thực tế, nhu cầu GPU đang tăng mạnh bất chấp việc thị trường máy tính vẫn đang trong tình trạng sụt giảm. Hiệu suất của Vega cũng khiến nhiều người phải trầm trồ thán phục. Nó ấn tượng tới nỗi Apple đã quyết định sử dụng con chip này trong mẫu máy tính iMac Pro sắp lên kệ.
Dẫu vậy, AMD vẫn chưa hoàn toàn vượt qua khó khăn.
Stacy Rasgon, nhà phân tích thị trường chip nhiều kinh nghiệm của hãng Bernstein Research, tin rằng Su đã có những bước đi đúng đắn nhưng bà vẫn chưa chứng minh được khả năng của AMD. “Với một công ty mà 18 tháng trước còn đang lo lắng về việc phá sản, bà ấy đang làm việc rất tốt”, Rasgon nói. “Nhưng lịch sử của AMD khiến tôi hoài nghi những gì họ có thể thực hiện”.
Lịch sử mà Rasgon nhắc tới gắn liền với mối quan hệ của AMD với Intel, đối thủ lớn hơn họ rất nhiều. Cả hai công ty đều được thành lập bởi các kỹ sư và giám đốc từ Fairchild, hãng tiên phong trong ngành công nghiệp bán dẫn. Robert Noyce, Gordon Moore và Andy Grove đã rời Fairchild để thành lập Intel vào năm 1968. Một năm sau, nhóm sáng lập AMD mới thành lập dưới sự dẫn dắt của nhân viên bán hàng Jerry Sanders.
Những năm 1980, nhờ IBM mà tình hình kinh doanh của AMD khởi sắc. Sau khi quyết định không nên chỉ dựa vào Intel trong việc sản xuất chip cho mẫu máy tính cá nhân mới, IBM đã chỉ định AMD là nhà cung cấp chính thức thứ hai của họ. Ngoài Intel, AMD vẫn là đơn vị duy nhất cung cấp chip PC tương thích với template x86 của Intel. Dẫu vậy, ngay cả thời kỳ đỉnh cao vào những năm 2000 khi cứ bốn máy tính bán ra lại có một máy sử dụng chip AMD, hãng này chưa bao giờ xứng đáng với vị trí thứ hai trong thị trường chip máy tính.
Dưới thời Sanders, AMD đã gặt hái nhiều thành công trong những năm 1990 và 2000. Người kế nhiệm Sanders là Hector de Jesus Ruiz đã chứng minh AMD không phải là một bản sao của Intel khi trình làng những mẫu chip nhanh và sáng tạo như K6. Cổ phiếu của AMD cũng đã từng vượt ngưỡng 42 USD/1 cổ phiếu vào năm 2006. Tuy nhiên, quyết định mua lại hãng đồ họa ATI với giá 5,4 tỷ USD của Ruiz đã khiến AMD lâm vào tình cảnh khó khăn.
Công nghệ của ATI không thể mang lại cho AMD lợi thế mà họ mong muốn. Hơn nữa, thương vụ này còn khiến AMD thua lỗ nhiều năm bởi các khoản nợ khổng lồ. Từ năm 2008 tới năm 2011, AMD đã trải qua bốn đời CEO.
Đó là mớ lộn xộn mà Su thừa kế. Sinh ra ở Đài Loan, bà chuyển tới New York cùng gia đình năm 2 tuổi. Cha mẹ bảo với Su rằng bà có thể chọn một trong ba nghề: nghệ sĩ hòa nhạc piano, bác sĩ hoặc kỹ sư. Lựa chọn thứ ba có vẻ phù hợp với một đứa trẻ thường xuyên tháo tung xe ô tô điện đồ chơi của em trai sau đó lắp lại như Su. Bà đã theo học tại Trung học Khoa học Bronx nổi tiếng và sau này là MIT, nơi bả bắt đầu quan tâm tới vi xử lý.
Bà Su tại lễ tốt nghiệp Tiến sĩ MIT năm 1994
Sau một thời gian ngắn làm việc tại Texas Instruments, Su chuyển tới IBM và dành hơn một thập kỷ tập trung vào cuộc đua phát triển chip rẻ hơn và nhanh hơn. Trong thời gian này bà cũng đã gặp Nicholas Donofrio, một cố vấn quan trọng của bà và là một huyền thoại của IBM. Donofrio đã sắp xếp để Su được bổ nhiệm làm trợ lý kỹ thuật đặc biệt cho CEO Lou Gerstner. Công việc của Su là giúp Gerstner theo sát sự phát triển của các công nghệ lớn và đảm bảo rằng những quyết định của vị CEO này không bị ảnh hưởng bởi việc ông ta không được đào tạo về mặt kỹ thuật.
“Trong những năm tháng làm trợ lý, tôi đã học được cách suy nghĩ của CEO một hãng lớn”, Su nhớ lại. Bên cạnh đó, làm việc với Gerstner khiến bà cũng muốn được điều hành một doanh nghiệp. Bà cảm thấy rằng mình không thể thực hiện ước mơ này tại IBM.
Năm 2007, do cần một cuộc cải tổ lớn nên Freescale Semiconductor, một nhánh tách ra từ Motorola chuyên sản xuất chip cho tàu thăm dò mặt trăng Apolo, đề nghị Su nhận chức giám đốc kỹ thuật và bà đã nhận lời. Bà đã chuyển tới Austein, nơi bà quản lý mảng chip mạng trị giá 1 tỷ USD của Freescale và giúp hãng này IPO vào năm 2011.
Thời điểm đó, Donofrio rời IBM và tham gia vào hội đồng quản trị của AMD nhằm tạo ra một chiến lược cải tổ. Khi tới Austin để họp hội đồng quản trị, Donofrio mời Su ăn tối tại Khu nghỉ mát Barton Creek. Sau khi biết tại sao Su rời khỏi IBM, Donofrio không ngần ngại bày tỏ mong muốn Su về làm việc tại AMD.
AMD có những vấn đề ở tận gốc rễ nhưng cũng có những kỹ sư thực sự tài năng và “thực sự phù hợp với Su”, Donofrio nhớ lại. Nhận lời mời của Donofrio, Su gia nhập AMD vào năm 2012 và tới năm 2014 bà được bổ nhiệm làm CEO.
Cùng lúc đó, AMD đã thành lập được một nhóm thiết kế đầy tài năng cho dự án tái phát triển chip của mình. Donofrio tuyển dụng Mark Papermaster, người đã từng gắn bó với IBM và từng giúp Steve Jobs phát triển chip riêng cho iPhone. Chính Papermaster giúp AMD tuyển dụng thêm nhiều nhân tài khác trong lĩnh vực thiết kế, đặc biệt là Raja Koduri vào năm 2013. Koduri nổi tiếng là người có tầm nhìn về đồ họa và thời điểm đó còn làm việc tại Apple, phụ trách việc cải thiện các dòng sản phẩm để có thể tương thích với màn hình Retina độ phân giải cao.
Bà Su chụp ảnh cùng CEO IBM Lou Gerstner
Với bạn bè và gia đình Koduri, việc anh rời bỏ Apple khi hãng này đang đạt đỉnh để gia nhập một AMD đang gặp khó khăn là quyết định có vẻ điên cuồng. Vợ ông cho rằng ông đang gặp khủng hoảng tuổi trung niên. Tuy nhiên, Koduri tin rằng các nền tảng khác có thể thay thế smartphone chính là tâm điểm cho sự sáng tạo trong ngành sản xuất chip.
Koduri nhận ra rằng con người ngày càng không thể sống thiếu smartphone. Tuy nhiên, những gì smartphone làm được hiện tại hoàn toàn có thể được cung cấp bởi công nghệ thực tế ảo hoặc trợ lý ảo với trí tuệ nhân tạo hoặc những công nghệ mà Koduri chưa tưởng tượng ra. Dẫu vậy, để những công nghệ tương lai này cất cánh, cần có những con chip hiệu suất cao và những loại chip mới. Sự khao khát đổi mới của AMD khiến nó trở thành nơi lý tưởng cho Koduri thiết kế những mẫu chip mới. “Nếu bạn làm việc như không có gì để mất, bạn có thể tạo ra một số điều thú vị”, Koduri nói.
Chiến lược “không có gì để mất” đang mang lại những kết quả khả quan. Năm ngoái, doanh thu của AMD tăng 7% so với năm trước, ở mức 4,2 tỷ USD. Vào cuối năm nay, mảng kinh doanh đồ họa có thể mang về nhiều doanh thu hơn. Năm 2015, Su gộp tất cả các dự án chip đồ họa của AMD đang được phát triển dưới sự chỉ đạo của Koduri vào một bộ phận mới mang tên Radeon Technology Group. Từ đó tới nay, số nhân viên của bộ phận này đã tăng 60%, lên đến 3.200 người, trở thành bộ phận lớn nhất trong công ty. Chip PC của AMD “đã tỏa sáng trên sân khấu”, Su nói. “Và chúng tôi tự tin rằng chip đồ họa của mình cũng sắp trở thành những lựa chọn hàng đầu”.
Mark Papermaster, CTO của AMD
Chiến lược của AMD sẽ vấp phải một thử thách thực sự vào mùa hè này, khi những sản phẩm được trang bị chip Vega mới được tung ra. Dưới sự điều hành của CEO Jensen Huang – một người Mỹ gốc Đài Loan khác – Nvidia là một ông kẹ trong thị trường đồ họa, đặc biệt là phần mềm, lĩnh vực mà nền tảng CUDA độc quyền của họ đang thống trị dưới dạng một công cụ phân tích big data. Mặc dù thị trường tính toán GPU tuy nhỏ nhưng theo các nhà phân tích nó đang phát triển rất nhanh. Theo ước tính của Bernstein, từ doanh thu 500 triệu USD năm ngoái, thị trường này sẽ đạt 9 tỷ USD vào năm 2020.
Hiện tại, AMD đang xây dựng một nền tảng phần mềm nguồn mở để bắt kịp CUDA. Tuy nhiên, AMD xuất phát khá chậm so với Nvidia.
Trong khi đó, Intel vẫn chưa bao giờ ngừng cạnh tranh trên thị trường chip dành cho PC và máy chủ. CEO Brian Krzanich hiện đang tập trung sự chú ý vào những khách hàng trung tâm dữ liệu và trong tháng Năm, Intel đã trình làng dòng chip hiệu xuất cao cho máy tính mang tên Core i9. “Thời gian trở lại đây chúng tôi đã có những bước tiến thần tốc trong thị trường này”, Greg Bryant, giám đốc mới của mảng chip PC của Intel, chia sẻ.
Meg Whitman thì cho rằng AMD hoàn toàn có thể vượt lên chính mình. Whitman và Su là một trong số ít nữ CEO của các công ty thuộc top Fortune 500 và Su cũng chính là người thuyết phục Whitman nhận chức CEO HP. Whitman nghĩ rằng mảng kinh doanh máy chủ, cốt lõi của HP hoàn toàn có thể được hưởng lợi lớn từ chip Epyx của AMD. Đương nhiên, để được hưởng lợi, HP sẽ phải là khách hàng của AMD.
“Tại sao Lisa (Su) thành công ở nơi mà những người khác thất bại?”, Whitman đặt câu hỏi. “Đó là vì cô ấy đã tập trung công ty này vào việc tạo ra những sản phẩm tuyệt vời”.
Su tại lễ trao bằng tốt nghiệp cho các tiến sĩ của MIT vào tháng 6/2017
Su thường xuyên đi khắp thế giới để kể câu chuyện thành công của mình. Vào một ngày đầy nắng hồi tháng Sáu, bà đã trở lại Boston, hòa mình cùng với những người có thể trở thành khách hàng trong tương lai của AMD. Gần 25 năm sau khi nhận bằng tiến sĩ, MIT – ngôi trường cũ của Su – đã mời bà về phát biểu trước hơn 500 sinh viên chuẩn bị nhận bằng Tiến sĩ.
Trong một bài phát biểu mà bà tự viết, một việc mà nhiều giám đốc khác sẽ ủy nhiệm cho cấp dưới, Su khuyến khích các Tiến sĩ mới tốt nghiệp hãy mơ những giấc mơ lớn, tự tìm kiếm may mắn cho mình và thay đổi thế giới.
Sau bài phát biểu và những cuộc trò chuyện thân mật, Su đã tới nhà hàng Trung Quốc gần đó, một địa điểm yêu thích của bà từ hồi còn đi học. Ngồi bên cạnh chồng, bà gọi những món mình yêu thích. “Tôi đang chiến đấu trong những cuộc chiến của riêng mình và tôi đang có một khoảng thời gian tuyệt vời”, Su nói. “Mỗi chúng ta đều có thể chột cuộc chiến mà chúng ta muốn chiến đấu và chúng ta hoàn toàn có thể giành chiến thắng”.
Theo Trí thức trẻ
